DYFODIAD – MR. ROBT. VAUGHAN

AER NANNAU, I’W OED – MEDI 18, 1887

“ASGRE LAN DIOGEL EI PHERCHEN.”

TESTEN GWOBRWYEDIG YN EISTEDDFOD MEIRION CALAN, 1888.

Pa beth yw twrf magnelau
  Adseinia dros y wlad?
A oes ryw ran o Feirion hoff
  Yn awr yn faes y gad?
Na, na, mae duwies rhyddid
  Yn rhodio’n uchel ben,
A gorthrwm gyda’i galon ddur
  Yn llechu hwnt i’ llen;
Ein ROBERT VAUGHAN o Nannau,
  Yn un ar hugain oed,
Hiliogaeth hen foneddwyr hael,
  Na fu eu gwell erioed,
Sy’n peri fod y creigiau
  Yn gollwng tan o’u col:
Daw Fychan eto’n hyddysg air
  Ar dafod Cymru’n ol.

O hil frenhinol Bleddyn* ;
  Ab Cynfyn, enwog wr,
I’r penaf lwyth yn Mhowys hen
  Tywysog oedd, a thwr:
I lawr drwy’r dewr Gadwgan,
  A Madog uchel fri,
Ac Ynyr Fychan fawr ei ddawn
  Y daeth ein gwron ni;
Pa ryfedd os yw gobaith
  Yn ysgafnhau ein pwn,
Wrth dynu’r prif linellau’n glaer
  Yn narlun bywyd hwn,
Sy’n awr yn dechreu teithio
  Yn nghwmni duwies flawd:
O’i balmant aur ymwared rydd
  I lawer Cymro tlawd.

Rhoes heibio wisgoedd bonedd,
  A’u bywyd uchel hwy;
Cyn dod i’w oed amcanai ef
  Am gyrhaedd nod oedd fwy,—
Na byw yn nghanol moethau
  Yn gyfan rhoes ei fryd
Ar ddod i fysg llafurwyr glew
  Sy’n goddef caled fyd;
Prif nodwedd ei hynafiaid
  Oedd cydymdeimlad cu,
A hawliai serch y werin dlawd
  Yn nyddiau’r “Cymru fu;”
Mae gobaith Meirion eto
  Am noddwr hael i’r bon,
Un fel yr hen Fychaniaid gynt,
  Yn mherson Robert Vaughan.

Mae calon cynes Cymro
  Yn curo dan ei fron;
Dychmygaf fod ysbrydoedd pur
  Ei dadau’r fynyd hon
Yn tremio mewn edmygedd,
  A gwir foddhad, i lawr
O wynfa wen, eu cartref hwy,
  Er gwel’d y croesaw mawr
A rydd trigolion Machreth
i’r newydd dwf o’u hil,
A Dolygella’n rhoddi bloedd
  “Hwre” o enau mil;
Hir oes o ddyddiau dedwydd,
  Yn llaw Penllywydd Nef,
A duwies iechyd, hardd ei lliw,
  Gusano’i ruddiau ef.

Boed hen ddiareb Nannau,*
  Fel awel hwyrddydd ha’
Yn dwyn rhyw falmaidd arog] per
  Qddiar bob peth a wna;
Yr hen Foel Orthrwm enwog,
  Ar Cynwch sydd gerllaw,
A fo’n cydadsain clodydd hwn
  Am fil o oesau ddaw;
A Nannau’n ddinas noddfa,
  I ddianc rhag bob clwy’
A ddichon eisiau creulawn roi
  Yn unlle mewn tri phlwy’
Mae moliant yn ymarllwys
  Yn beroriaethus don
Fel twrf y mor oddiwrth ryw lu
  I’e gwir foneddwr Vaughan.

Fe lwydda’r Aer wrth oesi,
  I anfarwoli’r dydd,
Os geill ef ychwanegu perl
  Godidog at y sydd
Yn nghoron ogoneddus
  Cymeriad Nannau fawr,
A ddygwyd gan hanesiaeth bur
  Yn loyw yma i lawr;
A phan ddaw ymddatodiad,
  Tangnefedd fyddo’i ran
A i lwch mewn hedd yn meddrod mawr
  Y teulu yn y Llan
Ei goffadwriaeth wedyn
  Fel seren danbaid glir,
Fo’n aros i oleuo bro :
  Llanfachreth, amwil dir

…RHYS CAIN

“Asgre lan diogel ei pherchen.”

Bleddyn ab Cynfyn oedd Dywysog Cymru yn y flwyddyn 1068, cyfrifir ef yn llyfrau yr achau fel y penaf o Bum Llwyth Brenhinol Powys, fel y prawf dywediad un o’r hen feirdd:—

“Bleddyn ab Cynfyn bob cwys
Ei hun bioedd hen Bowys.”

Cadwgan, yr hwn oedd yn oesi yn y flwyddyn 1125, ydoedd dad Madog a’i fam Gwenllian, merch Gruffydd ab Cynan Tywysog Cymru, a Madog oedd dad Ynyr Fychan, ac yr oedd Robert Vychan o’r Hengwrt, y deuddegfed yn disgyn yn y llinach o’r dywededig Ynyr Fychan.

Robert Vaughan of Garthmaelan. Coming of Age Leaflet from 1887.
Robert Vaughan of Garthmaelan. Coming of Age Leaflet from 1887.